“Hakkımda soruşturma var mı? Nasıl öğrenirim?” Sorusu en sık rastladığımız soruların başında geliyor desek yanılmış olmayız. Vatandaşlar, UYAP Vatandaş Portal üzerinden ya da E-devlet (turkiye.gov.tr) üzerinden dava dosyası sorguladıklarında haklarında açılmış olan soruşturma dosyalarını da göreceklerini sanıyorlar ancak bu hatalı bir inanış. Öncelikle soruşturma ve kovuşturma ne demek? Aralarındaki farklar neler bunlara değinelim.
Soruşturma ve Kovuşturma Nedir?
Soruşturma ve kovuşturma, Ceza Muhakemesi Kanunu’na (CMK) göre Türk ceza adalet sisteminde suçların incelenmesi ve yargılanmasının iki aşamasını temsil eder. Soruşturma aşaması bitmeden kovuşturma aşamasına geçilemez. Diğer bir ifadeyle, kovuşturma aşamasına geçilmesi için soruşturma aşamasının tamamlanması gerekir. Şimdi gelin bu iki aşamayı ayrı ayrı ele alalım.
Soruşturma Aşaması
Soruşturma, bir suçun işlendiği şüphesiyle başlayan resmi bir inceleme aşamasını ifade eder. Bu aşama, suçun işlendiği veya işlendiği şüphesi olan yerel makamları (genellikle cumhuriyet savcısı ve emrindeki polis) tarafından yürütülür. Soruşturma sırasında, suçun işlenip işlenmediği, kimin suçlu olduğu, delillerin toplanması, tanıkların ifadelerinin alınması ve şüphelilerin Sulh Ceza Hakimince sorgulanması gibi adımlar atılır. Soruşturmanın sonucunda, suçun işlendiğine dair yeterli delil bulunursa, bir iddianame hazırlanarak kovuşturma aşamasına geçilir.
Kovuşturma Aşaması
Kovuşturma aşaması, soruşturma sonuçlarına dayanılarak bir mahkeme tarafından yürütülen resmi bir yargılama sürecini ifade eder. Yani halk dilince “mahkeme açıldı” denilen durum, kovuşturma aşamasıdır. Kovuşturma sırasında, suçlu bulunup bulunmadığına ve suçun ne kadar ağırlıkta olduğuna karar verilir. Bu aşamada, savcı ve sanık tarafından deliller sunulur, tanıklar ifade verir ve avukatlar savunma yaparlar. Mahkeme, kanıtları değerlendirir ve hukuki süreci yönlendirir. Sonuç olarak, sanık suçlu bulunursa, ceza kararı verilir ve ceza infazı süreci başlar.
Özetle, soruşturma suçun incelendiği ve delillerin toplandığı ön yargılama aşamasıdır, kovuşturma ise suçlunun mahkeme önünde yargılandığı ve cezalandırıldığı ana yargılama aşamasıdır. Her iki aşama da Türk ceza adalet sisteminde adil ve hukuki bir süreç sağlamak amacıyla birbirini tamamlayan önemli unsurlardır.
UYAP Üzerinden Dosya Sorgulama
Hakkınızda açılan davaları (yani kovuşturma aşamasına geçilen yargılamaları) UYAP Vatandaş Portal üzerinden görebilirsiniz. Adliyeye gitmeden çevrimiçi olarak bu kolaylığın sağlanması dayanağını ceza yargılamasındaki aleniyet ilkesinden alır.
Hakkınızda başlatılan soruşturmayı ise UYAP ya da başka herhangi bir çevrimiçi sistem üzerinden öğrenmeniz mümkün değildir. Bu kural, soruşturmanın gizliliği ilkesinin bir sonucudur.
Hakkımda Başlatılan Soruşturma Var Mı? Nasıl Öğrenirim?
Bu sorunuzun cevabı, çevrimiçi olarak bunu öğrenmenizin mümkün olmadığıdır. Diğer bir ifadeyle soruşturma aşamasındaki dosyalara vatandaşlar ulaşamazlar. Yine de hakkınızda bir tahkikat başlatılıp başlatılmadığını öğrenmeniz bir avukatla çalıştığınız durumlarda mümkündür.
Avukatlar, kendilerine noter üzerinden vereceğiniz genel dava vekaletnamesi ile adliyelerde sizin adınıza hakkınızda bir soruşturma olup olmadığını öğrenebileceğiniz sorgulamayı yapabilirler. Eğer hakkınızda yürütülen bir soruşturma varsa, avukatınız soruşturmayı yürüten cumhuriyet savcısına vereceği bir dilekçe ile soruşturma dosyalarına UYAP Avukat Portal üzerinden erişebilirler ve bu sayede soruşturma hakkında sizlere gerekli olan bilgilendirmeyi yapabilirler.
Kendinizin de Adliyeye giderek hakkınızda başlatılan bir soruşturma olup olmadığını öğrenmeniz mümkündür. Fakat bu durumda soruşturma dosyalarını detaylı bir şekilde inceleyemezsiniz ve dosya yine de sizin giriş yaptığınız UYAP Vatandaş Portal üzerinden görüntülenemez. Dolayısıyla dosyaya eklenen yeni bilgi ve belgelere ulaşmak için her seferinde adliyeye giderek dosyalara fiziki olarak göz atmanız gerekir. Bu nedenle soruşturma aşamasında bir avukatla çalışmanız hem süreci hızlandıracak hem de hak kaybına uğramanızın önüne geçecektir.
Sonuç Olarak
Yukarıda detaylı olarak açıkladığımız üzere, kovuşturma (mahkeme) dosyalarına UYAP Vatandaş Portal üzerinden ulaşmanız mümkünken soruşturma (savcılık) dosyalarına UYAP Vatandaş Portal üzerinden ulaşmanız mümkün değildir. Bu dosyaların sorgulaması yalnızca adliyelerde yapılabilir ve dosyalar çevrimiçi olarak yalnızca avukatların kullanabildiği UYAP Avukat Portal üzerinden görüntülenebilir.
Hakkınızda açılmış bir soruşturma olup olmadığını öğrenmek ya da bizimle çalışmak isterseniz tarafımızla iletişime geçebilirsiniz.