1. Alan Adı (Domain) Nedir?

Alan adı en basit tanımla, bir web sitesinin sahip olduğu, rakamlardan (numerik) veya harflerden oluşan isimdir. Örneğin “galahukuk.com” bir alan adıdır. Alan adını alabilmek amacıyla başvuruda bulunulduğu zaman, başvuruda bulunan kişiye bir IP (Internet Protocol Address) numarası verilir. Alan adı ise bu IP adresinin yansımasıdır. Bir başka ifadeyle web sitelerine yalnızca IP adresleri üzerinden de giriş yapmak mümkündür. Ancak nümerik bu karakterleri akılda tutmak zor olduğundan uygulamada kullanılmaz. Örneğin tarayıcınıza 172.217.8.174 şeklinde olan IP adresini yazdığınızda dünyaca ünlü arama motoru Google’a ulaşırsınız.

Alan adlarını iki farklı kategoride inceleyebiliriz.
1. Uluslararası Alan Adları (International Domains)
2. Ulusal Alan Adları (National Domains)

Birinci kategoride yer alan alan adları .com, .net, .org ya da .info gibi hepimizin gündelik hayatta sıklıkla karşılaştığı ve bu uzantılı alan adlarını almak için ekstra bir prosedür gerektirmeyen üst düzey alan adlarıdır. Bu alan adlarını alabilmek için “boşta” olmaları yeterlidir.

İkinci kategoride yer alan alan adları ise ilgili ülkenin kısaltmasının alan adlarının sonuna gelmiş halidir. Türkiye’de bu tescil işlemi için yetkili kurum Ortadoğu Teknik Üniversitesidir. (OTDÜ) Somutlaştırmak gerekirse şirketiniz için .com.tr şeklinde bir alan adına sahip olmak isteyen bir kişinin Ticaret Odasından alınmış bir takım belgelere ihtiyacı vardır.

2. ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) (Türkçe: İnternet Tahsisli Sayılar ve İsimler Kurumu) Nedir?

ICANN kar amacı gütmeyen ulusal üstü bir organizasyondur. Görevi, merkezi koordinasyon gerektiren teknik, politik ve idari konularda sistematik bir koordinasyon sağlamaktır. Alan adı tescili, transferi vb. konularda firmalar üzerinde bir denetim yetkisine haiz olan organizasyon, alan adı uyuşmazlıkları (domain name dispute) konusunda da izlenecek politikayı belirleme yetkisine sahiptir. Bu politikanın belirlenmesinde ise ICANN’ın ilk olarak 1999’da yayımladığı “Alan Adı Uyuşmazlıkları Yeknesak Kuralları” kısaca UDRP (Rules for Uniform Domain Name Dispute Resolution Policy) ismini taşıyan tebliğ esas alınmaktadır.

3. Tescilli Marka (Alametifarika) Nedir?

En kısa tanımla markayı “bir işletmenin sunmuş olduğu hizmet veya ürünü, diğer işletmelerin sunmuş olduğu hizmet veya ürünlerden ayırmaya yarayan sözcükler, şahıs adları, numerik semboller veya semboller gibi biçimlerce ifade edilebilen her türlü işaretler olarak tanımlayabiliriz.

Ülkemizce marka tescili yapmak konusunda yetkili tek kurum TPE (Türk Patent Enstitüsü)’dür.

4. WIPO (World Intellectual Property Organization) (Türkçe: Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü) Nedir?

WIPO, Birleşmiş Milletler (BM) (İng. United Nations, UN) bünyesinde faaliyet gösteren fikri mülkiyet haklarının korunmasını sağlayan, bu alanda gerekli politikayı yürüten bir organizasyondur. Türkiye bu örgüte 1975 yılında üye olmuştur. ICANN’ın UDRP politikası kapsamında WIPO, alan adı uyuşmazlıklarında hakem kuruluş ve tahkim mekanizması (Ing. Alternative Dispute Resolution, ADR) olarak görev yapmaktadır.

Şimdiye kadar verilen bilgiler ışığında bu makalenin konusu olan “Bir Markaya Ait Olan Alan Adı (Domain) Kayıt Edilebilir Mi?” sorusuna cevap bulmaya çalışalım.

5. Alan Adı Kaydı

Alan adları kayıt edilirken “ilk gelen alır” şeklinde çok basit bir ilke vardır. Bu makalenin konusu olan soruya değinmeden önce basit bir şekilde cevap vermemiz gerekirse teorik olarak tescilli bir markaya ait alan adı boşta olduğu sürece elbette kayıt edilebilir.

Ancak hukukun evrensel ilkelerinden olan “dürüstlük ilkesi” ve buna bağlı olarak “hakkın kötüye kullanılması” iltibasa sebebiyet verdiği sürece hiç bir hukuk sistemi bu şekilde bir alan adı kaydını korumayacaktır. Keza WIPO ADR tarafından verilen tüm kararlarda bu yöndedir.

Örneğin abc123 isimli tescilli bir markanın internet sitesi abc123.com ise ve siz gidip abc123.net şeklinde bir alan adı alırsanız WIPO ADR’ye götürülecek bir uyuşmazlıkta alan adının (abc123.net) tescilli firmaya transferine karar verilmesi kuvvet muhtemeldir. Tescilli marka ismine çeşitli eklemeler yaparak veya harflerin sırasını değiştirerek almış olduğunuz alan adlarında da sonuç değişmeyecektir. (abcd123.com veya abc312.com isimli alan adlarını aldığınızda.)

6. Vakıa İncelemeleri

Migros

7 Nisan 2016 tarihinde WIPO ADR’ye götürülen uyuşmazlıkta şikayet eden taraf “Migros” markasının 1980 yıllarında Türk Patent Enstitüsü bünyesinde tescil edildiğini, migros.com.tr alan adının ise 1996 yılında nic.tr nezdinde tescil edildiğini ve kullanıldığını belirtmiştir. Ayrıca şikayet eden taraf 6 Şubat 2015 tarihinde TPE nezdinde “MJET” markasını da tescil ettirmiştir. Şikayet edilen taraf ise “migrosjet.net” isminde alan adını 19 Ağustos 2015’te tescil ettirmiştir. İlgili itilafta şikayet eden, migrosjet.net isimli alan adının iltibasa sebebiyet verdiğini ve alan adının kendilerine devrini talep etmiştir. WIPO ADR’nin kararı da bu yönde olup uyuşmazlık migrosjet.net isimli alan adı, şikayet eden tarafa verilmiştir.

Kararı Okumak İçin: http://www.wipo.int/amc/en/domains/decisions/text/2016/d2016-0687.html

Yukarıda bahsettiğim ihtilafta muhtemelen bir çok kişi şikayet eden tarafı haklı bulmuş ve migrosjet.net isimli alan adının açık bir şekilde hakkın kötüye kullanılmasına sebebiyet verdiğini düşünmüştür. Şimdiyse “jenerik alan adı” şeklinde tabir edilen bir alan adı üzerinde çıkan itilafı inceleyelim.

Hayat

14 Ağustos 2014 tarihinde WIPO ADR’ye götürülen uyuşmazlıkta şikayet eden taraf Türkiye’de hızlı tüketim sektöründe faaliyet gösteren ve Türkiye’nin önde gelen firmalarından biridir. Şikayet Eden içerisinde “hayat” ibaresi olan ticaret unvanını 4 Ocak 1946 tarihinden bu yana kullanmaktadır. Şikayet Eden’in esas unsuru “hayat” ibaresi olan 10 tescilli markası bulunmaktadır. Ayrıca 2003 04904 no’lu HAYAT markası, Şikayet Eden adına Türk Patent Enstitüsü nezdinde tanınmış marka olarak 29 Mayıs 2014 tarihinde tescil edilmiştir. Ayrıca “hayat.com.tr” alan adı Şikayet Eden tarafından 14 Nisan 1997 tarihinde tescil ettirilmiştir.

İhtilaflı alan adı ise, ilk olarak 15 Ağustos 1997 tarihinde tescil ettirilmiş ve sonrasında birçok kez alan adı sahibi değişmiştir. En son olarak, Şikayet Eden`in iddisına göre ihtilaflı alan adı Şikayet Edilen’e 3 Mayıs 2009 tarihinde devredilmiştir.

WIPO ADR’nin itilaflı alan adının devrine karar verebilmek için üç kriter aramaktadır:

1. İhtilaflı alan adının Şikayet Eden’in markası ile aynı veya iltibas oluşturacak kadar benzer olması;
2. Şikayet Edilen’in ihtilaflı alan adıyla ilgili olarak hiçbir hak ya da meşru menfaatinin bulunmaması;
3. İhtilaflı alan adının kötü niyetle tescil edilmesi ve kullanılması.

Yapılan incelemeler sonucunda WIPO ADR:

A. Şikayet Eden’in Türk Patent Enstitüsü nezdinde söz konusu markaya ilişkin tescilinin bulunduğu, Şikayet Eden’in HAYAT markası üzerinde hakkı bulunduğu,

B. İhtilaflı alan adın “.com” uzantısının teknik gereklik olduğu nedeniyle ayırt edici niteliği olmadığı,

C. İhtilaflı alan adda kalan “hayat” kelimesinin Şikayet Eden’in HAYAT markası ile ayni veya en azından iltibas oluşturacak kadar benzer olduğu,

Kanaatlerine varmıştır. Bu yüzden, Hakem, Şikayet Eden’in söz konusu tescilli marka haklarını dikkate alarak ihtilaflı alan adının Şikayet Eden’e ait marka ile aynı olduğu kanaatine varmıştır. “Hayat” kelimesinin sözlükte anlamının olması, Şikayet Eden’in marka tescilinden doğan hakkını bertaraf etmediği kanaatine varmıştır.

Yukarıda bahsedilen nedenler nezdinde WIPO ADR, itilafa konu alan adının şikayet edene devrine karar vermiştir.

Kararı Okumak İçin: http://www.wipo.int/amc/en/domains/search/text.jsp?case=D2014-1392

WIPO ADR’nin “hayat” gibi jenerik bir kelime de bile yaşanan itilafta, şikayet eden tarafı haklı bulması emsal karardır.

8. Neler Yapılabilir?

Yukarı da da incelediğimiz vakalardan yola çıkarak WIPO’nun iltibasa ve hakkın kötüye kullanılmasına kesinlikle imtiyaz tanımadığını söyleyebiliriz. Elinizde tescilli bir markaya ait alan adı varsa, bu alan adını kaybetmemek için alabileceğiniz bir takım önlemler mevcut:

• Alan Adınız Park Halinde Beklemesin
  Sahip olduğunuz alan adı tescilli bir markaya ait ise en azından bu alan adını yayıma açarak, güncel bir şekilde kullanın. Alan adının faal olmaması tescilli markadan gelecek bir satış teklifi beklediğinize bir başka ifadeyle alan adını zaten bu amaçla aldığınıza kısaca hakkı kötüye kullandığınıza karine oluşturur.
• Faaliyet Alanlarınız Farklı Olsun
  Tescilli bir markaya ait alan adınız varsa, bu markanın faaliyet alanı ile aynı alanda faaliyet göstermeniz iltibasa karine oluşturur. Örneğin almış olduğunuz alan adı tescilli bir teknoloji markasına ait ise, sizin paralel olarak teknolojik konularda yayım yapmamanız gerekir.

9. Görüş ve Öneriler

Tescilli bir markaya ait alan adını almanız ve bu markaya ait trafikten yararlanma düşünceniz veya alan adını bir süre sonra ilgili markaya satma düşünceniz olası bir itilafta hukuk sistemleri tarafından korunmayacağından bu çerçevede bir alan adı almamanız gerekir.

Tescilli bir markaya ait alan adını aldıysanız, ilgili firma tarafından size yöneltilen “alan adının devri” teklifini kabul etmemeniz durumunda uyuşmazlığın WIPO ADR ye taşınması durumunda uyuşmazlığın şikayet eden taraf lehine sonuçlanması yüksek ihtimal olduğundan gelen teklifi kabul etmeniz sizin menfaatinize olacaktır. Aksi durumda lehine karar verilen taraf zararlarının tazminini isteyebilir.

WIPO ADR, vermiş olduğu kararlarda marka tescil tarihini önemsemekte. Özellikle jenerik bir alan adı sahibiyseniz tescil işlemini bir an önce yapmanız gerekmekte. Örneğin yukarıda bahsedilen hayat vakasında şikayet edilen tarafın tescil tarihi, şikayetçi taraftan öncesine dayansaydı verilecek karar daha farklı olabilirdi.

Ayrıca WIPO ADR’ye götürülen uyuşmazlıklarda tarafların anlaşmaya varması sonucunda dava sürecinin durdurulmasının mümkün olduğunu unutmayın.